سامان نجاتی
مرداد 86
روز چهارشنبه، سوم مرداد ماه 86، ميزگردي با عنوان زن در آيين يهود در محل حسينيه‌ي
ارشاد تهران، به دعوت رضا عليجاني برگزار شد. در اين جلسه که از سري کلاس‌هاي وی
درباره زن در متون مقدس "ريگ ودا"، "اوپانيشاد"، "اوستا"، "عهد عتيق"، "عهد جديد" و
"قرآن" بود، دکتر يونس حمامي و مهندس آرش آبائي به نمايندگي از جامعه‌ي کلیمی به
سخنراني درباره زن در آيين يهود پرداختند.
در ابتدا مهندس آبائي با ارائه‌ي بستري از شکل‌گيري تورات و تلمود و نقش زن در آن،
گفت: «خداوند مرد و زن را به شکل خود آفريد و تفاوتي از نظر ماهيت ميان آنان قرار
نداد.» وي با اشاره به آيه‌اي از تورات، افزود: «مرد از پدر و مادر خود جدا مي‌شود
و به همسر خود مي‌پيوندد بنابراين يکي از اهداف اساسي آفرينش، ازدواج بين زن و مرد
بوده‌است.» وي افزود: «از تمامي اين مطالب که در تورات و تلمود ذکر شده و قوانين آن
که تا کنون بدون تغيير مانده‌است، نتيجه مي‌شود که آيين يهود بين زن و مرد، تفاوتي
را قائل نشده و آنان را برابر مي‌داند.»
وي هم‌چنين درباره نقش زنان در هدايت جامعه‌ي يهودي گفت: « هفت نفر از 55 نفر
انبياء يهود، زن بوده‌اند که نام‌هاي آن‌ها عبارت است از سارا، ميريام، دوورا (که
داور بوده‌است)، حنا، استر, اويگاييل (همسر حضرت داوود) و حلدا (همسر حضرت
سليمان).» وي در ادامه هم‌چنين از توجه ميشنا، تلمود و شولحان عاروخ به مسائل زنان
سخن گفت و افزود: «شش بخش از ميشنا و 8 رساله‌ي تلمود کاملا به مسائل زنان اختصاص
دارد و هم‌چنين از چهار جلد شولحان عاروخ، يک جلد آن به طور کامل به زنان و قوانين
زناشوئي اختصاص يافته‌است.» وي در ادامه درباره‌ي وظايف زن در شريعت يهود توضيحاتي
داد و گفت: «زن يهودي از سه نوبت نمازهاي روزانه معاف شده و مي‌تواند يکي از اين سه
نوبت را به جاي آورد، هر چند که از به جاي آوردن هر سه نوبت، منع نشده‌است.» وي
ادامه داد: «قداست و مراسم روز شنبه، خوراکي‌هاي حلال و حرام و هم‌چنين حفظ طهارت
پس از زناشوئي، از وظايف مختص به زنان است.» هم چنين وي در ادامه سخنان خود گفت:
«اگر شکي در سابقه‌ي يهودي فردي باشد، به مادر آن فرد مراجعه مي‌شود و در صورتي که
مادر يهودي باشد، فرزند نيز يهودي خواهدبود.» وي در پايان سخنان خود تاکيد کرد:
«حفظ عفاف و پرهيزگاري مادر، موجب پيشرفت در زندگي فرزندان وي خواهد بود.»
در ادامه دکتر حمامي از پژوهش‌گران ديني يهود سخناني درباره‌ي زن در شريعت يهود
ايراد کرد. وي درباره‌ي برابري ميان زن و مرد گفت: « مجازات در آيين يهود، بين زن و
مرد تفاوتي نمي‌گذارد.» وي افزود: «عدم ذکر نام زن در آيات تورات، به دليل آن است
که زن و مرد يک موجود در نظر گرفته شده‌اند.» وي در ادامه درباره‌ي مسئوليت رهبري
خانواده گفت: «مرد، مسئول خانواده است و اين ضروري است که در خانواده يک مسئول وجود
داشته‌باشد و البته اين بدان معني نيست که با زن مشورت نشود.» وي ادامه داد: «از
جمله وظايف مرد نسبت به زن، تامين مالي زن از سوي مرد است ولي طرفين مي‌توانند
توافق نمايند که زن کار کند و در زمينه‌ي مالي، خودکفا باشد.» وي درباره طلاق گفت:
«امروزه در آيين يهود، طلاق به صورت توافقي صورت مي‌پذيرد ولي اصل بيان آن، به
عهده‌ي مرد گذاشته شده‌است.»
در بخش پاياني اين جلسه، که بيش از قسمت‌هاي قبلي جلسه به طول انجاميد، سوالاتي از
سوي حضار مطرح گرديد، که طرح برخي از پرسش‌هاي بي ارتباط با موضوع جلسه، موجب ايجاد
تنش در فضاي جلسه شد ولي برخي از سوالات نيز بودند که به مسائل مختص به زنان
مي‌پرداختند.
در پاسخ به اين سوال که بي ارثي و کم ارثي زنان و دختران در آيين يهود چگونه توجيه
مي‌شود، دکتر حمامي گفت: «مهريه به عنوان دين شوهر به همسر خود در نظر گرفته
شده‌است، هم‌چنين به دليل مسئوليت نگاه‌داري پدر و مادر پير از سوي پسر، سهم ارث
پسر از دختر بيش‌تر خواهدبود.»
در پاسخ به سوال ديگري که درباره حجاب در يهود و کم شدن اثر آن پرسيده شده‌بود نيز
گفته‌شد: «قانون حجاب وجود دارد ولي در بسياري از کشورها به دليل موقعيت اجتماعي
آن‌جا، يهوديان نمي‌توانستند قانون حجاب را اجرا کنند.» دکتر حمامي در اين رابطه
افزود: «زن متاهل وظيفه دارد موي خود را بپوشاند که اين در جماعت سفارادي رعايت
مي‌شده ولي در جماعت اشکنازي، به دليل ديد منفي جامعه‌ي مسيحي نسبت به حجاب، به
صورت مخفيانه و با گذاشتن کلاه‌گيس اجرا مي‌شده‌است.»
پرسش ديگر به حق سقط جنين در آيين يهود اختصاص داشت که اين‌گونه بدان پاسخ داده‌شد:
«در حالت کلي، مادر حق سقط جنين ندارد مگر در مواردي که خطري براي مادر وجود
داشته‌باشد.»
در ادامه پرسيده‌شد که آيا دختر يهودي بعد از 18 سالگي مستقل خواهد بود و يا تحت
تکلف؟ که در پاسخ به آن دکتر حمامي گفت: «سن بلوغ دختر يهودي، 12 سال است که پيش از
اين سن، دختر يهودي تحت تکلف پدر خود است و پس از آن، مستقل خواهدبود.»
در پرسشي ديگر، نظر فقه يهود را درباره‌ي چند همسري مورد سوال قرار دادند و دکتر
حمامي پاسخ داد: «از جنبه‌ي قانوني، تا 4 زن مجاز بوده‌است ولي از لحاظ تاريخي، از
سوي علما، منع شده‌است مگر در شرايطي که همسر اول، نازا باشد.»
در پرسش ديگري، از نحوه‌ي تعيين مهريه در آيين يهود سوال گرديد که دکتر حمامي در
اين رابطه گفت: «مهريه براي زن باکره، حداقل يک کيلوگرم نقره و براي زن غير باکره
نيز حداقل نيم کيلوگرم نقره خواهد بود و مقدار حداکثري نيز نخواهد داشت.»
در پايان نيز دکتر حمامي در پاسخ به پرسشي مبني بر مجاز بودن يا نبودن صيغه در آيين
يهود گفت: «ازدواج موقت در دين يهود وجود ندارد.»
